Στις 31/10/2023 ο Υφυπουργός Υγείας ανακοίνωσε την επικείμενη κατάθεση νομοσχεδίου για την ολοκλήρωση της «Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης»,   μέρος του οποίου είναι και η σύσταση Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ).

Σύμφωνα με την παρουσίαση στο Υπουργικό Συμβούλιο αλλά και τις επίσημες ενημερώσεις του προς τους αρμόδιους φορείς, ο ΕΟΠΑΕ θα είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, με Διοίκηση διορισμένη από την κυβέρνηση και θα συνενώσει σε 6 διευθύνσεις όλα τα εγκεκριμένα προγράμματα πρόληψης και θεραπείας που λειτουργούν στη χώρα.

Η εξέλιξη αυτή, δικαίως, έχει προκαλέσει τη σχεδόν καθολική αντίδραση των Σωματείων Εργαζομένων και Συλλόγων Οικογένειας του χώρου, η οποία εκφράστηκε και με κινητοποίηση τους στο Υπουργείο Υγείας στις 22 Νοέμβρη, (όπου ο Υπουργός αρνήθηκε να δεχτεί αντιπροσωπεία των συγκεντρωμένων).  Οι φορείς αναφέρουν ότι με την εξέλιξη αυτή :

• Επιχειρείται συντριπτικό χτύπημα στη Δημόσια και Δωρεάν Απεξάρτηση στη λογική της μείωσης του κόστους, καθώς αποσπώνται δομές θεραπείας από το ΕΣΥ π.χ. 18 Άνω, Ιανός κλπ., ενώ ανοίγει διάπλατα ο δρόμος για την είσοδο ΜΚΟ, ΑΜΚΕ και συνολικά ιδιωτών.
• Παγιώνεται η υποστελέχωση και υποχρηματοδότηση, αφού η μορφή ΝΠΙΔ μειώνει περαιτέρω την κρατική ευθύνη, γενικεύονται οι ελαστικές σχέσεις εργασίας που υπονομεύουν το θεραπευτικό έργο, ενώ επέρχονται σοβαρές επιζήμιες μεταβολές στα δικαιώματα των εργαζομένων.
• Υποβαθμίζεται περαιτέρω η «στεγνή» θεραπεία και το εκάστοτε ιδιαίτερο θεραπευτικό μοντέλο που αυτή ακολουθεί, μέσω της κατάργησης ολόκληρων οργανισμών π.χ. ΚΕΘΕΑ και της ενοποίησής της σε έναν τομέα, αλλά και μέσω της συνέργειας ή και συγχώνευσης υπηρεσιών τους με οργανισμούς που έχουν εντελώς διαφορετική φιλοσοφία όπως π.χ. με την υποκατάσταση.
• Πριμοδοτείται και αυτονομείται η «μείωση βλάβης» έξω από ένα θεραπευτικό πλαίσιο αναφοράς, με στόχευση απλά την κατάκτηση της λεγόμενης «λειτουργικότητας» του εξαρτημένου, εις βάρος της ολόπλευρης κάλυψης των αναγκών του.
• Χτυπιέται το συνεχές Πρόληψη – Θεραπεία – Κοινωνική Επανένταξη.

Η θεσμοθέτηση αυτού του σχεδιασμού θα έχει σημαντικές επιπτώσεις και στα νησιά μας , με την διαμόρφωση αρνητικών συνθηκών λειτουργίας και δράσης στο Κέντρο Πρόληψης «Φάρος».

Είναι γνωστό ότι εδώ και 25 χρόνια, τα Κέντρα Πρόληψης είναι οι πυλώνες της πρόληψης των εξαρτήσεων και της προαγωγής της ψυχοκοινωνικής υγείας στην ελληνική κοινωνία και έχουν σημαντικό αποτύπωμα σε κάθε κοινότητα στην οποία παρέχουν τις υπηρεσίες τους.  Ειδικότερα στα νησιά μας , το Κέντρο Πρόληψης «Φάρος» (ένα από τα 75 σε όλη την Ελλάδα) από το 2000 υλοποιεί παρεμβάσεις πρόληψης στα νησιά μας (Σάμος, Ικαρία, Φούρνοι) που απευθύνονται στον ευρύ πληθυσμό με στόχο την πρόληψη των εξαρτήσεων και την προαγωγή της ψυχοκοινωνικής υγείας και  έχει  υποστηρίξει μεγάλο αριθμό συμπολιτών μας, (γονείς, εκπαιδευτικούς, μαθητές, νέους κ.α). Αποτελεί   μία κομβική υπηρεσία για το τόπο και τους ανθρώπους του.

Στο προσχέδιο νόμου του Υπουργείου Υγείας με τίτλο «Ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης» διαφαίνεται το χειρότερο σενάριο για τα Κέντρα Πρόληψης. Συγκεκριμένα, καταργείται  το άρθρο 61 του Νόμου 3459-2006, το οποίο και διατηρήθηκε  στο   νόμο 4139-2013, νόμος  με τον οποίο εξασφαλίζονται μέχρι τώρα: Α) Η  ύπαρξη και η  λειτουργία των Κέντρων  Πρόληψης,  καθώς προβλέπεται  η πάγια και  τακτική χρηματοδότησή τους  από το Κράτος,  μέσω των  δύο ονομασμένων πηγών, (Υπουργείο Υγείας και Εσωτερικών). Β)  Η συνέχεια της λειτουργίας των Κέντρων μέσω προγραμματικών συμβάσεων που θα ανανεώνονται, καθώς  και  ρήτρες που δυσχεραίνουν τη διάλυσή τους.

 Καταργείται επίσης  το άρθρο 60, παράγραφος  4, του Ν.4139-2013, σύμφωνα με  το οποίο  τα Κέντρα Πρόληψης ανήκουν στους  εγκεκριμένους φορείς  πρόληψης.

Συνέπεια αυτών είναι, ότι τα Κέντρα Πρόληψης μένουν μετέωρα, χωρίς καμία νομοθετική ρήτρα, στα χέρια του νέου οργανισμού (ΕΟΠΑΕ).   Το μόνο που διατηρείται  είναι η παρούσα σύμβαση  μέχρι το 2027, η οποία λήγει αυτοδίκαια  χωρίς να προβλέπει καμία συνέχεια λειτουργίας και ύπαρξης των Κέντρων. Μετά το 2027  δεν υπάρχει  καμία δημόσια  χρηματοδότηση.

Το κλείσιμο ενός Κέντρου Πρόληψης σημαίνει πολύ περισσότερα από το ότι 4-5 άνθρωποι μένουν χωρίς δουλειά.  Σημαίνει ότι οι κοινότητες χάνουν άλλο ένα σημείο αναφοράς, που σταθερά και αδιάλειπτα, παρ’ όλες τις δυσκολίες και τις εργασιακές –κατά καιρούς- αντιξοότητες, παρείχε τις υπηρεσίες του.

Η Λαϊκή Συσπείρωση  ως νέα δημοτική αρχή παίρνει θέση και διεκδικεί.

• Να σταματήσει η όποια διαδικασία προβλέπει κατάργηση ή συγχώνευση προγραμμάτων, φορέων, υπηρεσιών στο χώρο της Πρόληψης και της Απεξάρτησης και παραχώρησή τους στον ιδιωτικό τομέα.
• Να ενισχυθούν τα θεραπευτικά προγράμματα και τα Κέντρα Πρόληψης με πόρους και προσωπικό, με νέες δομές και υπηρεσίες βάσει των αναγκών της χώρας, με αποκλειστική κάλυψη των δαπανών από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, διασφαλίζοντας τη φιλοσοφία και τον αποκλειστικά Δημόσιο και Δωρεάν χαρακτήρα τους.
• Απαιτούμε το Υπουργείου Υγείας να προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες που διασφαλίζουν τη συνέχεια της λειτουργίας του Κέντρου Πρόληψης «Φάρος».

     Ο  νεοεκλεγείς  Δήμαρχος Ικαρίας  Καρούτσος  Φανούριος